Leiden

Armoede in Leiden

Er is veel meer armoede in Leiden dan tien jaar geleden. Tien jaar geleden was er bijvoorbeeld helemaal geen voedselbank, tegenwoordig hebben meer dan zevenhonderd Leidenaren te weinig geld om rond te komen en zijn zij erop aangewezen. Van de mensen die de voedselbank moeten gebruiken is een derde nog kind.

Duizenden mensen zitten met zware schulden, als gevolg van de almaar oplopende kosten van het levensonderhoud, door de stijgende huren, verzekeringen en energie, of door het wegvallen van inkomen. Onder hen zijn veel chronisch zieke mensen, die de afgelopen jaren te maken hebben gekregen met uiterst onrechtvaardige extra kosten als gevolg van onmenselijke bezuinigingen van de landelijke politiek. Duizenden Leidenaren zijn al jaren werkloos en worden van het ene zinloze reïntegratietraject naar het andere gestuurd.

Het budget van de gemeente Leiden om mensen naar werk te begeleiden is in vier jaar tijd van 20 miljoen euro per jaar naar 4 miljoen euro per jaar gegaan. Mensen weer aan werk helpen heeft voor de landelijke PvdA en VVD blijkbaar geen enkele prioriteit. Sterker nog, dit kabinet wil daarbovenop twee derde van de banen in de sociale werkvoorziening wegbezuinigen (70 duizend mensen!), en zij willen toestaan dat mensen minder dan het minimumloon betaald krijgen voor het werk dat ze doen. Door de aangekondigde ‘Participatiewet’ zullen naar schatting 2000 extra Leidenaren in de bijstand terechtkomen. Deze problemen kunnen we niet allemaal in Leiden oplossen. Daarvoor is een koerswijziging in de landelijke politiek nodig.

Respectvolle omgang

We moeten lokaal dus roeien met de riemen die we hebben. Voor de SP is het leidend principe daarbij de menselijke maat en een respectvolle omgang met de mensen om wie het gaat. Dat betekent niet alleen een fatsoenlijke behandeling, maar als het gaat om begeleid werken ook altijd betaling van ten minste het minimumloon en werken met een CAO.

Vanuit de rechtse hoek wordt regelmatig gesuggereerd dat mensen die hulp nodig hebben bij het zoeken van een baan of degenen die een uitkering aanvragen, dit aan zichzelf te wijten hebben. Of nog erger, dat het pure luiheid of onwil is waardoor mensen in een uitkeringssituatie terechtkomen. Hoewel dat in een enkel geval natuurlijk waar kan zijn, vindt vrijwel iedereen die in die situatie zit dat juist heel vervelend. Deze mensen voelen zich niet nuttig, ze vinden het vervelend om hun handje op te moeten houden en ze schamen zich voor hun armoede. Bij mensen in de bijstand is ook vaak sprake van een groot aantal problemen, waarvan werkloosheid vaak niet eens de ernstigste is. Het gaat dan om zaken zoals schulden, verslaving, psychische problemen, detentieverleden, dakloosheid of een gebrekkige taalkennis. In een re-integratietraject dienen eerst deze problemen aangepakt te worden voordat gedacht kan worden aan de zoektocht naar regulier werk. Voor twee derde van de mensen in de bijstand geldt bovendien dat ze niet in het bezit zijn van een startkwalificatie (een diploma). Hulp voor deze mensen heeft dus vaak verschillende kanten en zal altijd maatwerk moeten zijn. Uitgangspunt voor de SP is dat deze mensen geholpen worden zichzelf verder te ontwikkelen door een startkwalificatie te behalen of andere vaardigheden op te doen.

Begeleiding naar werk, de sociale werkplaats en bijstand

Mensen in de bijstand hebben de wettelijke plicht te solliciteren, maar dat is voor een grote groep mensen volkomen zinloos. Met de sollicitatieplicht wordt de schijn gewekt alsof mensen die in een uitkeringssituatie zitten, niet zouden willen werken. Daarmee kunnen de politici die de sollicitatieplicht bedacht hebben en ondersteunen mooi maskeren dat het juist hun eigen falen is dat ervoor heeft gezorgd dat er simpelweg te weinig banen zijn. Wat betreft de SP wordt de sollicitatieplicht afgeschaft voor iedereen voor wie deze plicht  zinloos is. Bijvoorbeeld voor ouderen of mensen met een handicap. Of mensen voor wie het lastig is om te solliciteren, zoals alleenstaande ouders of mensen die vrijwilligerswerk doen of mantelzorg geven.

In het verleden waren er veel malafide commerciële re-integratiebureaus, waartegen de SP actie heeft gevoerd. Mede dankzij die acties zijn zij wegbezuinigd, waarmee we weer eens hebben aangetoond dat effectief bezuinigen wel degelijk mogelijk is.

Waar de SP op dit moment op wil bezuinigen is het participatiecentrum. Dit is een plek waar bijstandsgerechtigden verplicht naar toe moeten en waar men verplicht zinloos werk doen 'om ritme op te doen'. Hoewel dit in enkele gevallen inderdaad nuttig zou kunnen zijn, slaat het nergens op om iedereen hier doorheen te halen. Bovendien wordt er gewerkt onder het minimumloon, wat de SP volkomen onacceptabel vindt. Wat betreft de SP stoppen we daar onmiddellijk mee. Mensen in de bijstand kunnen niet verplicht worden werk te doen zonder dat ze daar ten minste het minimumloon voor krijgen. Alleen vrijwilligerswerk of werk dat verband houdt met een opleiding (stage) is toegestaan. Het participatiecentrum moet een plek worden waar werklozen in contact kunnen komen met werkgevers en andere werklozen.

Een veel nuttiger instrument zijn participatie-plaatsen. Mensen kunnen werkervaring opdoen met vrijwilligerswerk en voelen zich weer nuttig. Participatie-plaatsen moeten wel in het kader van een opleiding of stage zijn. Bovendien mag het werk wat betreft de SP niet meer dan vierentwintig uur per week zijn én mag het werk niet eerder elders zijn wegbezuinigd. Beroeps Begeleidende Leerweg-trajecten zijn ook heel nuttig, juist omdat daarbij ook een opleiding gegeven wordt. In Leiden is het BBL-traject beveiliging al vele jaren heel succesvol, net als het horeca-traject De Stal.

De cliënten in de sociale werkvoorziening, die door een handicap niet zonder meer in een reguliere baan terecht kunnen, verdienen waardigheid en respect. Daarbij hoort een arbeidscontract, minimaal het minimumloon en arbeidsvoorwaarden volgens een CAO.

Met ‘sociale winst op aanbesteding’ worden werklozen in dienst genomen bij grote aanbestedingen. Mede dankzij de SP werkt de gemeente Leiden nu met dit principe. Dit leidt vaak tot duurzame werkgelegenheid. Dit moet veel vaker gebruikt worden in Leiden. Als de gemeente stopt met het gebruik van het chemische RoundUp voor onkruidbestrijding bijvoorbeeld, zal onkruidbestrijding arbeidsintensiever worden en kunnen er weer mensen aan een baan geholpen worden.

De 'tegenprestatie naar vermogen' zoals opgenomen in de Wet Werk & Bijstand is bedoeld om het minimumloon uit te hollen, door werklozen te verplichten tot reguliere arbeid zonder loon. Er komt in Leiden dan ook geen 'tegenprestatie naar vermogen'.

Hoe dan ook moet er altijd naar de persoonlijke omstandigheden gekeken worden en gezocht worden naar iets dat past – ook hier moet de menselijke maat weer centraal staan. Gebeurt dat niet, dan is het allemaal verspilde moeite.

Participatiewet

Zelden was de naam van een wet zo ironisch. Door deze wet worden de sociale werkplaatsen vrijwel helemaal uitgekleed en de Wajong-uitkering (voor jong gehandicapten) afgeschaft. Vrijwel iedereen die recht had op extra hulp bij het vinden van een baan, alsmede twee derde van de mensen die werken op een beschermde werkplek, gaat linea recta de bijstand in. Juist voor de WSW’ers (de mensen op de sociale werkplaatsen) is dit extra wrang, want dit zijn over het algemeen juist mensen die heel graag willen werken maar vanwege beperkingen dat niet kunnen in een commerciële omgeving. De onrechtvaardigheid en onmenselijkheid van deze maatregelen in combinatie met de zinloosheid ervan is verbijsterend.

Er zijn al heel veel bezuinigingen geweest op sociale werkplaatsen, maar dit dreigt de doodsteek te worden. In Leiden hebben we (na jaren met veel problemen) nu een heel goed lopende sociale werkplaats, DZB (De Zijl Bedrijven). De gemeente moet er dan ook alles aan doen om DZB overeind te houden, onder andere door zo veel mogelijk werk aan hen te gunnen. Het werk dat ze vroeger deden in buurthuizen bijvoorbeeld moet weer opnieuw aan ze worden gegund. Ook moet de gemeente Leiden uit eigen middelen voor zover mogelijk de draconische bezuinigingen van de landelijke politiek compenseren.

Armoedebestrijding

Voorkomen is natuurlijk veel beter dan genezen, dus de eerste stap van armoedebestrijding is zorgen dat problemen zo vroeg mogelijk gesignaleerd worden. De schuldhulpverlening moet toegerust worden om met hulp van woningbouwcorporaties, telefonieproviders, energiebedrijven en zorgverzekeraars tijdig problemen te signaleren. Schulden zijn als een brand: hoe eerder je erbij bent hoe beter het probleem te beheersen is. Dat heeft onder andere te maken met het wilde westen van incassobureaus die de zaak vaak alleen maar verergeren, door allerlei extra boetes ('administratiekosten') te innen. Schuldhulpverlening moet altijd voor iedereen beschikbaar zijn, ook voor mensen die (bijstands)fraude hebben gepleegd.

Het minimumloon is voor veel gezinnen niet genoeg om rond te kunnen komen Daarom moet het gemeentelijk armoedebeleid worden uitgebreid. Alle voorzieningen moeten gestaffeld (in stapjes) beschikbaar zijn voor iedereen tot 120% van het minimumloon. Dit, om te voorkomen dat een kleine stijging van het bruto inkomen zou kunnen leiden tot een daling van het feitelijk besteedbaar inkomen. De hoogte van vergoedingen voor ouderen, kinderen en chronisch zieken moet worden verhoogd. Binnen de declaratieregeling moet ook een computer, fiets, internet- en krantenabonnement vergoed worden. De bekendheid van het armoedebeleid moet beter, door een goede campagne in eenvoudige taal. Leiden moet de maximale mogelijkheid gebruiken voor toeslagen bovenop het ‘kale’ bijstandsniveau. Dat betekent dat de bijstand voor alleenstaanden 70% van het minimumloon zal zijn (het landelijk verplicht minimum is 50% van het minimumloon).

Er is tegenwoordig een klein leger van ZZP’ers (Zelfstandige Zonder Personeel) en mensen met een nul-urencontract. Dankzij de SP hebben die nu in Leiden in elk geval recht op kwijtschelding van lokale lasten als ze het financieel moeilijk hebben. Dat werkt echter nog steeds niet goed omdat veel van deze mensen last hebben van de vermogenseis (je mag niet te veel vermogen hebben, anders krijg je geen kwijtschelding). Als zelfstandige moet je voor je eigen buffer zorgen, dus het is heel normaal om een reserve te hebben.. De gemeente moet bij de landelijke politiek aandacht vragen voor deze groep mensen. Het kwijtscheldingsbeleid in Leiden moet zo ruimhartig mogelijk zijn.

De bureaucratie van het armoedebeleid moet versimpeld worden. Bijvoorbeeld door niet elk jaar opnieuw formulieren te vragen, maar te werken met wijzigingsformulieren. De formulieren zelf moeten simpeler en begrijpelijker, ook voor zelfstandige ondernemers.

In Leiden is de voedselbank helaas hard nodig, zoals in bijna alle grote gemeentes. Dat is een zelfstandige organisatie die wel door de gemeente geholpen wordt. Toen de Voedselbank jaren geleden begon was ze gehuisvest in het pand van de SP. Dat kon makkelijk want het waren maar enkele gezinnen die in zulke bittere armoede leefden, dat er zelfs te weinig geld was voor eten. Tegenwoordig lopen er honderden Leidse gezinnen bij de voedselbank. Eén op de drie mensen die gebruik maakt van de voedselbank is nog kind. De SP is heeft zich de afgelopen jaren ingezet voor goede huisvesting van de Voedselbank. Dat moeten we blijven doen zolang dat nodig is.

Kortom, de SP wil werk maken van:

• Voorzieningen armoedebeleid uitbreiden en beter bekend maken
• Ruimhartige kwijtscheldingen van gemeentelijke belastingen voor mensen die op of onder het minimumloon verdienen
• Schuldhulpverlening toegankelijk voor iedereen
• Betere samenwerking om grote schuldproblemen te voorkomen
• Respectvolle omgang met uitkeringsgerechtigden
• Begeleid werken alleen toestaan met minimaal het minimumloon en met CAO
• Meer inzet van de mensen in de sociale werkvoorziening door de gemeente
• DZB overeind houden, landelijke bezuinigingen deels compenseren
• Meer sociale winst bij aanbestedingen gebruiken
• Geen verplicht werk door mensen met een bijstandsuitkering
• Reïntegratietrajecten altijd gericht op een startkwalificatie
• Begeleiding naar werk is altijd maatwerk
• Vrijstelling van sollicitatieplicht voor alleenstaande ouders, ouderen, en mensen met een handicap
• Geen 'tegenprestatie naar vermogen' in Leiden
• Startwerklocatie alleen verplicht voor mensen die aantoonbaar een arbeidsritme op moeten doen